Quedounos pendente a última cita que tiñamos apalabrada. Fóiseme –fóisenos– o 21 de xaneiro, coa discreción coa que sempre vivira, tanta que houbo quen non se decatou da súa marcha até pasado un tempo. Despedira o ano –e comezara o novo– na residencia sanitaria, cun serio revés no seu xa moi quebrantado físico. Dializábase tres veces por semana e, cada vez máis, os efectos colaterais do seu longo historial clínico complicábanlle a vida. Mais non lle gustaba queixarse e eludía converter a súa delicada saúde en tema de conversa. Algo de milagroso había na súa resistencia, así que chegamos a confiar unha vez máis na súa inesgotable capacidade de recuperación. Mais esta chegara ao seu termo. E quen ironicamente se definiu ás veces como unha «flor de hospital», lugar este tan frecuentado desde a súa primeira infancia, falecía aos corenta e sete anos no Centro Hospitalario de Ourense. Xabier era o menor de sete irmáns. Arraigado en Chandrexa de Queixa –o seu lugar no mundo, paraíso nunca perdido– a inquietude cultural e a fondura relixiosa nacíanlle desa rica contorna familiar. Un dos seus tíos paternos era Anxo González, prestixioso escriturista e tradutor da Biblia Galega; outro, Juan Antonio, misioneiro comboniano e por un tempo director de Mundo Negro, segue desenvolvendo a súa fecunda actividade en Etiopía; o seu mesmo pai, Flaminio, cursara na súa maior parte a carreira eclesiástica. Non é estraño, pois, que boa parte do tempo hábil da última década a dedicase á preparación -sen présa nin pausa- da licenciatura en Ciencias Relixiosas, titulación que obtivo o pasado ano coa súa tese de licenciatura Sol invictus (As persecucións á nova religio no Imperio romano pagán). Chegar a exercer como profesor de relixión era outra das súas ilusións, e este curso iniciara, co seu entusiasmo proverbial, a carreira de Filosofía na UNED. O seu sentido solidario levouno a participar activamente en asociacións como ALCER ou AUXILIA e recentemente a desexar comprometerse nos traballos preparatorios do Sínodo Diocesano ou a ofrecerse como voluntario en CÁRITAS. Durante os últimos anos empregouse a fondo na creación e desenvolvemento dun fermoso proxecto: Eurisaces Editora. Baixo a advocación deste próspero panadeiro, escravo liberto na Roma imperial, fíxose en pouco tempo cun breve pero selecto catálogo que incluía literatura infantil, ensaio, ficción e, sobre todo, poesía. Baixo tal selo apareceron obras de autores consagrados, tanto de Galicia (Luz Pozo Garza, Ramón Loureiro) como de fóra dela (Xosé María Muñoz Quirós, Hernández Sevillano) e doutros escritores menos coñecidos do que deberan (Tito Suárez, Xabier Rodríguez e Edelmiro Fernández Naval). Soubo rodearse dun grupo de excelentes profesionais do deseño, da fotografía, da escultura e da ilustración (Carballo, Richie, Moxón, Robledo) e duns fieis colaboradores (Tito, Xabier), que inevitablemente se convertían, se non o eran xa, nos seus amigos, do mesmo xeito que lles sucedía aos autores que publicaba. Xabier foi feliz exercendo con amor, esmero e quixotesco desprendemento o nobre oficio -arte e artesa-nía- da edición. Aí quedan como testemuño un puñado de fermo-sos libros dos que na súa delicada elaboración coidaba con mimo até nos seus mínimos detalles. A páxina web de Eurisaces segue dando boa conta de todo o realizado por el e aínda das ambicións que non lle foi posible cumprir. Xabier era suave e resultaba conmovedora a tenra relación coa súa nai afectada da enfermidade do Alzheimer. Mais tamén podía chegar á teimosía no mantemento dos seus puntos de vista. Home de desexos, non se resignaba con facilidade a que os seus límites sufocasen as súas aspiracións. Ao contemplar un día o seu rostro –cranio mondo, cute cincento, todo ollos tras os lentes de aro– pareceume ver o de Gandhi: mahatma coma el, tiña unha alma grande no seu breve corpo; home magnánimo, «pequeno gran home» como alguén o cualificou. Interesábase pola ciencia, amaba a música (os lieder de Schubert, si, mais tamén Van Morrison) e, por riba de todo, a poesía (Holderlin, Trakl e Valente eran algúns dos seus deuses maiores). Tiña tamén algúns pensadores de cabeceira, Kierkegaard entre eles. Era un artista no goce dos pequenos gozos cotiáns, como deixaban entrever as súas breves mensaxes. Nalgúns, emitidos a horas intempestivas, podía ponderar a calidade do silencio nocturno, ou o esplendor da neve sobre a súa amada Chandrexa. No penúltimo celebraba o chisco de felicidade que lle deparaba a recensión dun dos seus libros: «Hoxe aquí un pequeno raio de alegría desde hai moito tempo». E no último whatsapp que me enviou (o 18 de xaneiro, ás 21:10) dicía: «Sempre quedarán forzas para atopar ese símbolo tan recóndito. É o último don». (Agora, Xabier, xa tés penetrado no Misterio e, ti que con tanto empeño preparaches esa licenciatura, xa sabes toda a teoloxía que en definitiva se pode saber). Admiraba eu –coma outros– a coraxe e o entusiasmo con que sabía sobrepoñerse ao asedio da tristeza e preguntábame de onde sacaba toda aquela enerxía. Creo atopar unha pista para unha posible resposta. Cando faleceu aínda tiña eu no meu poder os dous volumes dos diarios de Witgenstein –outro dos seus autores predilectos– que me prestara tempo atrás. Boteilles unha última ollada antes de devolverllos á súa querida irmá Mari. E entre as moi escasas pasaxes que el destacara na súa lectura saltoume á vista esta: «Hai persoas que son demasiado débiles para romper. A esas pertenzo eu tamén». Hoxe teño para min que a admirable fortaleza de Xabier radicaba xustamente en saberse vulnerable e en asumir cordialmente a súa fraxilidade O pasado 6 de abril familiares, amigos e colaboradores reuníronse para celebrar e agradecer a vida de Xabier, nun espazo de Ourense que lle era moi querido. Para compensar dalgún modo a miña forzada ausencia física, enviei para a súa lectura unhas liñas que concluían así:
Hoxe quero agradecer o agasallo de coñecerte, a oportunidade de colaborar sequera un pouquiño no ilusionante proxecto editorial ao que te consagraches nos últimos anos, e, claro, á xenerosidade con que acolliches sen condicións e editaches con primor un meu escrito. Quero agradecer a túa admirable lección de amor á vida, máis aló das dores, dos contratempos e das limitacións con que toda ela estivo entretecida. Xabier, os dous amamos os libros e, por iso, comprendemos e agrádanos que haxa quen imaxina o Paraíso coma unha inmensa biblioteca; ou, mellor, coma a posibilidade dunha pracenteira lectura sen interrupcións; ou, aínda, como Alguén que nos lea e lea a nosa propia vida con ollos amorosos. Mais hoxe, querido amigo, prefiro acollerme –apoiado na difícil e esperanzadora fe na resurrección– a outra imaxe: a posibilidade de continuar as nosas interrompidas conversas de El Cercano, «que tenemos que hablar de muchas cosas / compañero del alma, compañero». Ramón Cao Martínez
In memóriam de Javier (Ramón Cao)
Comparte esta noticia:
Facebook
Twitter
LinkedIn
WhatsApp
Email
Imprimir