De ventos sabían, cada un ao seu xeito, Conrad e Cunqueiro. Os ventos de Conrad tiñan xerarquías e xeografías precisas; os de Cunqueiro, máis rebuldeiros, eidos menos coñecidos e un aquel de vertoláns. É cousa sabida que na Bretaña bretonante e tamén no país galego, ás veces os defuntos volven do alén co feitío dun vento por un aquel de señardade. Cunqueiro conta nas Crónicas do Sochantre, que unha velliña rezaba un pai noso cando sentía un vento asubíante ao seu carón, ao recoñecer nel o defunto conde de Kloëmel que pasaba de a cabalo, e os seus veciños tiraban o chapeu perante unha brisa de maio, porque adiviñaban que era a fermosa Ana de Cambourg que camiñaba sorrindo entre as polas das abidueiras. Cunqueiro coñecía ventos escravos, e mesmo un vento con casa propia e horta cun pumariño, agasallo que os gregos de Turios fixeran ao vento norte por acudir á súa chamada para facer fuxir ás naos inimigas. Na idea de Cunqueiro, os cinco ventos continentais e os nove mariños, andan tamén polo corpo como venteiras e cómpre unha técnica moi habelenciosa para atalos. Cada vento ceibo produce unha doenza que cura cando o vento maléfico pode ao cabo ser prendido. Os nós cos que se poden prender estes ventos ceibos, poden ser palabras, medicinas ou certos movementos do corpo. Esta teoría de Cunqueiro ten máis méritos que a máis enxoita dos catro humores de Hipócrates. Unha nosoloxía alicerzada nos percorridos destes ventos daría uns cadros clínicos de moita maior fartura e lixeireza e para que falar do tratamento proposto que abrangue e aínda vai máis alá, do que hoxe chamaríamos medicina holista. Un nordés poño por caso, podería ser recoñecido polos esbirros xeados do doente; o troquelear dos osos ao camiñar, sería sinal dun vento de poñente fora do seu rumbo e un arrandear entre arroutadas e pousos melancólicos, de certo que agocha un vento mareiro. Saber o que cómpre en cada caso, palabras, medicinas ou movementos, xa é cousa de menciñeiros sabidos. Hai anos vin como un médico espelido, o dr Arturo Rey, acalmaba un vento arroutado que andaba ceibo pola cerna dun paciente, cuns versos en latín, cousa que aprendera, non nos textos propios do oficio, senón en Don Ramón del Valle Inclán.
Os ventos de Cunqueiro sen deixar de ser ventos, son sempre outra cousa. Conrad mariño dos tempos da vela, tiña unha ollada máis achegada aos atafegos e perigos da mar que as navegacións máis imaxinarias de Cunqueiro, sempre de rumbos incertos e fantásticos. Sabía poño por caso, que os temporais na mar teñen sempre a súa propia personalidade e que en ningures hai unha costa, unha penedía, un estreito ou unha illa, que non estea baixo o dominio dun vento imperante ao que cómpre sempre gardar o respecto debido. O vento de poñente, o autócrata do oeste, que sobrancea nas nosas costas, é o podente rei dos nosos mares e terras. Cunqueiro coma Conrad, coñecía a forza deste autócrata: Estes días escribía, os galegos tivemos a visita dos grandes ventos de poñente…veu contra a miña terra o salvaxe vento do oeste… Otero Pedrayo tampouco era alleo a este vento. Dicía que as vellas baladas do vento do oeste tiñan que ser cantadas no bosque do Monterreal e tamén, recitadas as estrofas de Tennyson: Sweet and low, sweet and low/ Wind of the western sea/Low, low, breathe and blow/Wind of western sea… Otero xa postos outonizos, sen dúbida tamén lembraba a Oda ó vento do Oeste de Shelley:
O Wild West Wind, thou breath of Autumns being
Thou from whose unseen presence the leaves dead…
No noso país, os ventos terreiros que veñen das chairas do leste, teñen pouca veciñanza. Cómpre baixar ata o sur seguindo os rumbos das antigas naos portuguesas, para atopalos entre os trópicos cando se volven alisios e levan sen enganos os barcos ata as indias de Occidente. Son ventos calmos e teimosos que facían que os mariños, que sempre pensan na volta, se puxeran medoños cando vían que o vento mantiña o seu rumbo oeste constante. Eran medos sabidos pois ata esas latitudes, nunca baixa o bárbaro oeste, arroutado, sen solercia, as veces enrabechado, este si, con veciñanza antiga entre nós. Foi Colón que navegara polos mares do norte e coñecía as Azores, quen sabía que tiña que ir ao sur para ir ó oeste e subir ao norte na procura dos ventos do poñente para volver coller o vento que o devolvera ao fogar. Os outros ventos, os do norte e do sur, non teñen para Conrad territorio propio nin son dominantes en ningures, opinión que unha vez máis compartía con Cunqueiro para quen o vento do norte é asubiador, estreito e fino- que chaman en algures tumbaloureiros- e o vento sur, é morno, canso e melancólico cun aquel outonizo e señardoso. Non sei se os mariñeiros do país estarían de acordo en considerar con Conrad ao vento do sur como refoladas coitadas, apenas pequenos príncipes dentro das xineas da mar que abrollan cando o autócrata do oeste fai un pouso…non sei…
Agora, outono do 2007, segundo informa a prensa con alarma, seica o vento norte xa non visita as rías baixas galegas como tiña por costume o que fai que non aboien as augas fondas e frías que fan das rías o abondoso viveiro de peixes e mariscos que coñecemos. Tampouco se achega o podente oeste de chuvias fartas e seica inzan certos malestares bretemosos do corpo, para os que a medicina ten pouco que ofrecer. Hai algunhas sospeitas das razóns deste desleixo dos ventos e as xentes da meteoroloxía andan inquedos, pero de certo ninguén sabe as razóns desta nugalla do nordés e dos ventos atlánticos. Non sei como se vai arranxar esta situación sen o saber de Don Álvaro Cunqueiro, mestre de ventos. Imos apañados…
Ega de Alemcar