Natasha Lelenco é unha artista polifacética (pintura, ilustración, fotografía, vídeo) que naceu en Chisináu, a capital de Moldavia, un pequeno país que está encaixado entre Romanía e Ucraína e que foi a máis cativa das antigas Repúblicas soviéticas. Logo de estudar na Facultade de Belas Artes da cidade romanesa de Oradea, iniciou un periplo cara Occidente que a levou a Badalona, Ribadavia, Ourense e á Casa das Peritas, no lugar de Mallas, en Fisterra, onde vive co seu compañeiro e ten o estudo de traballo. O seu mundo fala moldavo, ruso, romanés, italiano, inglés, castelán e desde fai dous anos, galego. Descoñezo as causas que están detrás desta viaxe de Natasha Lelenco ao cabo do mundo: as circunstancias, o azar ou tal vez a querenza que din tiñan na antigüidade certos pobos do leste de camiñar cara o solpor. Por non falar daquilo que imaxinou Castelao logo de escoitar a unha poeta romanesa en París, en 1921, falar da «dor», un sentimento similar á saudade portuguesa: que a morriña chegou a antiga Dacia (actuais Romanía e Moldavia) da man dos galegos que formaban parte das lexións romanas de Trajano que combateron aos dacios e que a expresión romanesa «dor de tara mea» podería traducirse como «morriña do meu país». Moldavos e galegos unidos polo sentimento común da morriña da Terra dun? En calquera caso, non creo que estas cousas lle preocupen en exceso a Natasha Lelenco, unha muller que aprendeu en propia pel que unha vida dá para moitas vidas, que no mundo hai moitos mundos e que é fermoso vivilos, retratalos, recrealos, inventalos e deixalos ir.
Souben por primeira vez da obra de Natasha Lelenco fai dous anos, por unha amiga común que me pasou un libriño de postais, Fin da terra. Costa da Morte (Casa das Peritas, Editora Agrimensora, 2015), que contiña as reproducións de dez cadros que expuxo por entón no Faro de Fisterra e nos que se facía eco de historias míticas e contemporáneas das terras do cabo do mundo. Aínda que non puiden ver os cadros en directo, sorprendéronme as postais polos seus contidos ―non abondan os artistas que xoguen coa mitoloxía ou as historias do país― e pola súa estética, que me lembrou a obra de pintores como Marc Chagall ou mesmo Moïse Kisling. Pasou o tempo e, hai uns meses, volvín a ter novas da súa obra. En decembro de 2106, inaugurábase na galería La doce, de Boiro, a exposición “Adopta un Señor Importante”, que desde o 14 de marzo deste ano pode verse en El cercano, en Ourense, e que logo viaxará á Casa das Peritas e a Santiago. Estiven o día da inauguración en Ourense e, ademais de gozar da exposición, tiven o pracer de coñecer a Natasha Lelenco e de compartir con ela e o seu compañeiro, o grande Tomás Lijó, viños e leria. Estas liñas que escribo agora son produto da noite que pasei na agradábel compaña deles dous e dos Señores Importantes.
Os Señores Importantes
Hai que comezar dicindo que os Señores Importantes non son só homes. Na colección de retratos pintados en acrílico sobre madeira seca de troncos de distintas árbores ao xeito dunha sorte de iconas ortodoxas pop que ata o momento leva feito e exposto Natasha Lelenco, hai tamén unhas poucas Señoras e mesmo un bebé, pois de todos é sabido que a importancia como a estupidez é algo que está por riba dos xéneros e das idades. Esta galería de personaxes de ficción que, agás por pequenos detalles da nosa modernidade que intelixentemente incorpora a artista, parecen tirados da historia e da literatura, son realmente ahistóricos e non buscan senón representar unha serie de vicios, defectos e actitudes tan humanas e tan vellas como a humanidade. Non resulta difícil descubrir entre os retratados a ególatras, prepotentes, vaidosos, sufridores profesionais, soberbios, parvos, arrogantes, poderosos… A diferencia daqueles retratos clásicos que pretendían embelecer física ou moralmente ao personaxe público ou privado, os de Natasha Lelenco están feitos desde o humor e a idea de que, ao final, os humanos, vistos desde unha certa distancia desapaixonada, acostumamos a ser absurdos, ridículos e fútiles. A min, estes retratos de Natasha Lelenco lémbranme a certos personaxes de películas distópicas ou de ciencia ficción como Brazil ou Dune, ademais de descubrirme a unha artista dona dunha imaxinación da que poderían tirar proveito o cine e o teatro. Nin que dicir ten que adoptar a un ou varios destes Señores Importantes é moi recomendable, e non só polas súas calidades artísticas, senón tamén para ter na casa un espello que nos recorde como somos ou podemos chegar a ser os humanos.
Coda. Parece que Natasha Lelenco ten pensado dar ao lume de San Xoán aos Señores Importantes que no sexan adoptados polo respectable. Se así fose, non estaría de máis publicalos nun catálogo que os salvaría do esquecemento. Recoñezo que me pode a miña profesión de historiador e documentalista, mais non tanto como para intentar convencer á artista. Fai tempo que aprendín a recitar o apócrifo que inseriron Borges e Bioy Casares na tradución do capítulo V da Hydriotaphia, de Sir Thomas Browne: «Amplios son los tesoros del olvido, e innumerables los montones de cosas en un estado próximo a la nulidad; más hechos hay sepultados en el silencio que registrados, y los más copiosos volúmenes son epítomes de lo que ha sucedido. La crónica del tiempo empezó con la noche, y la oscuridad todavía la sirve; algunos hechos nunca salen a la luz; muchos han sido declarados; muchos más fueron devorados por la oscuridad y las cavernas del olvido».
Alfonso