O primeiro recordo que gardo da Semana Santa, cando neno, foi aquel inmenso e sonoro bocexo (bostezo) que soltei na igrexa de Maside durante un dos oficios relixiosos da Semana de Paixón, acción incontrolada que rompeu o silencio sepulcral do templo, provocou as risas dalgúns dos asistentes e custoulle á miña nai unha seria amoestación de parte do crego, aquel Don Teodoro, na miña memoria home seco e severo que non tiña reparos en criticar as condutas dos seus parroquianos en público, incluso durante a celebración da misa. A verdade, non me estraña que bocexara. Por entón a Semana Santa, a pesar de ser período de vacación para os escolares, era a semana máis triste e aburrida do ano: charlas e oficios relixiosos, procesións, música fúnebre na radio e películas edificantes, tipo “Marcelino pan y vino”, na televisión. E todo, paisaxe incluída, en branco e negro.
Coa instauración da democracia e o remate da ditadura nacionalista, clerical, mexeriqueira, antiliberal e antisocialista que dirixiu o Anano do Pardo durante 36 anos, a Semana Santa pasou a ser unha semana de vacacións, sobre todo a partir do paulatino acceso da inmensa maioría da poboación ao consumo e ao tempo de ocio e lecer. Paradoxalmente, coa chegada do PSOE ao goberno da nación e de numerosos concellos e autonomías a Semana Santa volveu cobrar un protagonismo que, polo menos para min, foi inesperado, pois un agardaba que os socialistas impulsaran unha sorte de rexurdimento laico nunha sociedade excesivamente impregnada polo catolicismo durante os moitos anos da longa noite de pedra. Non foi así, pero tampouco se volveu aos excesos do franquismo. A nova Semana Santa converteuse nun espectáculo de masas, nun reclamo turístico que ofertaban boa parte das autonomías e cidades españolas. Axudaron a darlle publicidade á oferta os medios de comunicación e a clase política. Non só desfilaban nas procesións os crentes e os señores e señoras católicos de sempre —entre os que seguro habería máis dun «trueno vestido de Nazareno», como aquel Don Guido que cantaba Antonio Machado—, senón tamén sobranceiros cargos políticos de dereitas e, o máis asombroso, alcaldes, concelleiros e deputados de centroesquerda, entre os que non faltaban ateos ou agnósticos que non facía moitos anos militaran nas filas do comunismo ou nalgunha das sectas maoístas ou trotskistas. Imaxino que estes representantes políticos esquerdeiros desfilaban nas procesións por aquelo de quedar ben diante das xentes católicas e/ou máis conservadoras e poder solicitarlles o seu voto nas eleccións. No sei se pola mesma razón ou por outras de carácter máxico, os gobernantes de Compostela e as autoridades do Estado manteñen todos os 25 de xullo unha conversa co apóstolo Santiago.
Como non practico ningunha relixión e non creo en ningún deus —as miñas crenzas son laicas; como dixo Octavio Paz, non hai sociedades ateas, agás nas novelas de Sade— contemplo a Semana Santa como un espectáculo máis de masas. Teño que recoñecer que durante a Transición, animado por unhas declaracións do director e autor teatral José Luis Gómez, intentei descubrir o intenso dramatismo barroco que, segundo el, había nas procesións de Semana Santa. Non o conseguín. Será porque non creo na mentalidade sacrificial da relixión, na que o dolor é o prezo que hai que pagar por unha serie de bens, como tampouco na versión secularizada da historia da salvación que existe hoxe en día, onde os males sociais son o capital que financia o progreso e o avance da civilización. Como xa dixen, non teño crenzas relixiosas —a pesar de que fun educado nun colexio católico e coñezo ben a que foi a fe dos meus maiores—, pero diante dese Deus que din morreu na cruz por todos nós e que pasean estes días polas rúas, non me importa subscribir os versos finais de Antonio Machado en “La saeta”: «¡No puedo cantar, ni quiero / a ese Jesús del madero, / sino al que anduvo en la mar!».
Coda: Dispondo de tempo e ganas, paga a pena ler estes días a novela de Mario Brelich, “La ceremonia de la traición” (Anagrama, 1982), na que o célebre detective creado por Edgar Allan Poe, Monsieur Dupin, intenta desentrañar o por que Xudas chegou a traizoar a Xesús e cal é o sentido dese delito no marco da redención.