Para Armando Ojea de ·Democracia Orensana
No conto “O frautista de Hamelín”(algunhas versións din “gaiteiro”) que os irmáns Grimm recolleron na súa escolma de Lendas Alemás no século XIX, un músico contratado polos veciños dunha aldea para que os libere coa súa música das ratas que estragaban as colleitas, cumpre o encargo con dilixencia pero ao negarlle o diñeiro pactado polo seu traballo, leva con el co engado da súa frauta, a todos os nenos da aldea que desaparecen nas abas dunha montaña. Só sobreviviron dous nenos tolleitos que ou non puideron escoitar o engado da música ou seguir o camiño dos demais pois un era xordo é o outro, cego.
Hai neste conto, un eco do pasado e un agoiro do porvir. As fontes do conto son incertas. Houbo unha desaparición, máis ou menos acreditada e misteriosa de nenos, na aldea alemá de Hamelín alá polo século XIII pero os motivos para explicala non están acreditados. Borges, e coido que leva razón, pensa que o conto ten a súa orixe, na chamada Cruzada dos Nenos acontecida en 1212, cando, encirrados por predicadores vagantes, nenos de varios lugares de Europa, marcharon a liberar Terra Santa de infieis para rematar despois de moitas penalidades e sen chegar á Terra Santa, vendidos como escravos ou mortos lonxe da casa.
O agoiro, é a profética visión da forza da música para levar tras de sí os milleiros ou millóns de xente nova que hoxe convocan os modernos frautistas de Hamelín e non deixa de ser curioso os detalles das roupas do frautista do conto que agoiran tamén, o xeito de vestir dos seus descendentes de séculos despois: levaba unha casaca dun pano de moitas cores polo que o chamaron o “vistoso”…
En China, semella que non houbo frautistas vagabundos como o de Hamelín. Os chineses, teñen a súa propia música baseada nunha escala de cinco notas (pentatónica) e no timbre dos diferentes instrumentos. Está lonxe da complexidade harmónica e melódica da música occidental pero foi dende os tempos de Confucio, obrigada e relevante nos ritos de goberno. Máis ca música, os chineses apóñenlle esa forza meiga que na Europa medieval tiña a música do gaiteiro de Hamelín, a outra arte: a caligrafía. No seu fermoso libro, Breviario de saberes inuteis, conta Simón Leys un suceso na vida dun famoso calígrafo. Avisado como en Hamelín, polos veciños dunha aldea afastada de que un tigre asediaba e mataba os veciños, o calígrafo non fixo soar unha frauta para escorrentar o tigre. Escribiu un gran cartel que dicía: OS TIGRES NON SON BENVIDOS. Era tal a forza e a autoridade que saía do cartel, di Leys, que o tigre declarouse vencido e abandonou a aldea.
A música hoxe, segue levando tras de si a millóns de seguidores e ateiga a vida cotiá de outros millóns que xa non son quen de facer os seus traballos, estudos ou leceres sen o seu incesante latexo e semella que non son moitos os que mostren os aparentes síntomas da saturación do home do debuxo dun xornal mexicano que alivia a enchenta musical que os auriculares das orellas lle trouxeron. Non é preciso que a música chegue voluntariamente polos eses aparellos para provocar unha enchenta. Galerías, bares, cafeterías, zapaterías, hipermercados, músicos ambulantes, abafan os paseantes e clientes cunha música non pedida que non pousa e da que ninguén pode fuxir.
A caligrafía, ou digamos, sen mudar moito o sentido da historia chinesa, a literatura, carece desa capacidade de seducir masas que ten a música, polo menos mentres alguén no leve as historias dos libros ao cine. Calquera rapaz de trece ou vinte anos sabe de memoria ducias, ás veces centos, de cantigas, coñece moitos grupos musicais, asistirá a concertos lonxe da casa ou agardará horas para conseguir unha entrada. Pode que poida mencionar algúns escritores que tivo que estudiar no instituto pero fará poucas ou ningunha lectura pola súa conta e non terá ningún ídolo literario que forme parte relevante da súa vida.
É unha mágoa, pois tal como están as cousas, poderá ser seducido por músicos que o fascinarán pero non saberá “parar os tigres” que hoxe son tigres ideolóxicos e tecnolóxicos que precisan de armas lectoras para os enfrontar . De seguir por este rego, moi cedo haberá que lle ensinar os nenos un feixe de follas con letras e dicirlles: isto é un libro. Haberá que levalos ao cumio dun monte e dicirlles: isto é o silencio.