Logo de aturar toda a semana a propaganda da candidatura olímpica de Madrid –a televisión pública: ¡que estafa!- e o colofón final do sábado, en Buenos Aires, coa alcaldesa de Madrid falando en inglés chiricahua –e que me perdoen os meus queridos apaches que habitan nos barrancos da Sierra Madre celestial do Gran Manitú- do ben que senta tomar un café na Praza Maior da capital de España, reconforta incluso volver á vila, a Ribadavia, ás festas do Portal, que se celebraron estes días. Facía anos que non estaba: son pouco festeiro e, ademais, por fas ou por nefas non coincidían as miñas viaxes coas festas patronais. Certo que xa fai demasiado tempo que fuxín e fuxo da miña vila natal, imaxino que porque no fondo sempre latexa aquelo de que non debes tratar de volver aos lugares onde fuches feliz. Nun artigo que escribín sobre a Historia e os historiadores de Ribadavia e o Ribeiro e que un bo amigo comentou cun lacónico, “-Está claro que non aspiras a ser cronista oficial da vila”, xa falei da miña Ribadavia, a vila case incestuosa na que nacín e vivín, a que colaborou en min, a que non tivo comezo nin terá fin mentres continúe vivo, a que teño por eterna como a auga e o aire, ao igual que a Buenos Aires do poema de Borges. Daquela Ribadavia quedan a penas uns cantos familiares, amigos e coñecidos, e algunhas cousas que resisten a pesar do deterioro que producen o decorrer dos anos e o pouco coidado e mimo dos homes: o Avia e a ponte de San Francisco, o cativo paseo baixo os plátanos na estación de ferrocarril, a ponte de ferro, a viña do meu avó Manuel na ladeira da Foz, a brisa morna de primavera e o sol dourado de outono, o suspiro ¡Ai, mamá!, a expresión contraditoria “es un pantera” (es un parvo), o conxunto de San Domingos, o cemiterio, os restos das murallas e do castelo dos Sarmiento, a praza maior e o vello barrio que din foi dos xudeus, coas súas rúas e calellas, polas que aínda se pode vagabundear e beber e soñar baixo a lúa. Tamén quedan as Crónicas de Froissart, aquelas que meu señor Álvaro Cunqueiro lía en moi cabales sestas, por maio florido.
Os que me coñecen saben da miña aversión por nacionalistas e localistas varios (aclaro: non por eles, entre os que teño bos amigos, senón polas ideoloxías que profesan), por eses idiotas felices de ter nacido nalgún sitio, que cantaba Brassens. A pesar do meu antilocalismo, gosto de ler nas Crónicas de Froissart o episodio literaturizado polo cronista francés do asalto á vila de Ribadavia en 1386 –Froissart non pisou Galicia nin España e escribiu a partir do que lle contaron cabaleiros e escudeiros que si participaron na contenda que enfrontou a Juan de Gante, duque de Lancaster e pretendente á coroa de Castela, co monarca castelán Juan I. Como non pensar no carácter sarcástico e dañado (expresión local: fodido, revirado) dalgúns dos veciños do Barrio Xudeu da miña infancia e adolescencia ao ler os parágrafos nos que Froissart fala dos habitantes da vila como os máis fachendosos de Galicia, que xamais deron contas ao Rei e a ningún Señor, agás a eles mesmos, ou a resposta do heraldo Conimbre, enviado a parlamentar cos veciños de Ribadavia, cando o mariscal inglés lle pregunta se estes se renderan ou abandonaran a vila: “¡Fuxidos! Meu Señor… antes que sexan vosos daranvos máis que facer que todos os habitantes de Galicia. Sabede que hai dentro bastante xente… E cando chamaba por eles en alto dicindo: ¡Escoitade! Son un heraldo que os señores envían aquí para falar e tratar con vós; permanecían calados, ollaban para min e logo escachaban coa risa”. Penso que os responsables da Festa da Historia en vez de escenificar o xuízo do Tribunal da Inquisición aos xudeus conversos da vila a comezos do século XVII, deberían considerar a representación deste episodio bélico de orgullo local, moito máis colorista e fodidamente medieval. Alfonso Mato